Sporen van de Tempelieren in Nederland - http://www.tempelieren.nl - © Ben Brus 2003-2012 

Averlo

In Averlo ligt aan de weg, die ten westen van het Overijssels Kanaal loopt, de boerderij “De Tempel”. Het is een T-boerderij, die in zijn huidige vorm waarschijnlijk stamt uit de achttiende eeuw. Hij valt onder monumentenzorg. De bewoners worden wel “Tempelman” genoemd, hoewel hun eigenlijke naam een andere is. De familienaam “Tempelman” komt in de ruime omgeving overigens veelvuldig voor.

In de tweede helft van de veertiende eeuw werd rond Deventer een landeweer aangelegd. Hierover werden aantekeningen bijgehouden, die in de Cameraarsrekeningen van Deventer bewaard bleven. Van Schevichaven ( pg.8.) vermeldt hieruit de volgende notitie uit het jaar 1378: “Eenige schepenen rijden naar Zwormen, Baerle, ten Tempel en Varendele om “te versien van der lantwere te graven”.Gezien de plaatsaanduidingen mag worden aangenomen, dat hier met “ten Tempel” de Tempel in Avelo bedoeld wordt.

Naar een mededeling van het Meertens Insituut wordt “de erve Tempelman” in Averlo in 1570 vermeld als “Den Tempel”. In 1571 wordt “Andries in de Tempel” als bewoner vermeld. In 1574 wordt “Andries ten Tempel” genoemd. In 1634 wordt de naam ”Tempelman” aangetroffen.

Archeologische vondsten of sporen van grachten bij de boerderij zijn niet bekend.

                      Boerderij De Tempel of Tempelman te Averlo. (Foto Lieske Brus-Overman.)

De huidige eigenaar is van mening, dat de naam “Tempel” gegeven werd, omdat hier in vroegere tijd “diensten”werden gehouden. Deze zouden samenhangen met een bepaalde Mariadevotie. Uit de boerderij is namelijk een oud Mariabeeldje afkomstig, dat zich nu in de parochiekerk van het nabijgelegen Schalkhaar bevindt en daar wordt vereerd. Men spreekt van: “Maria van Frieswijk” naar de buurtschap. In de kerk worden via de hieronder weergegeven folder nadere inlichtingen verstrekt.

Het beeldje wordt ook in verband gebracht met een in de veertiende eeuw reeds bekende legende over een in de grond gestoken wagenwielspaak, die, daartoe uitgedaagd, plotseling uitbotte en uitgroeide tot een volslagen eikenboom.

De site “Bedevaartplaatsen in Nederland” van het Meertensinstituut gaat uitvoerig in op de Mariadevotie in Schalkhaar. Een mogelijk verband met de Tempelorde wordt daar niet vermeld.

De indruk kan gewekt worden, dat de naam Tempel hier werd gegeven, omdat de boerderij na de reformatie dienst deed als schuilkerk, waar “diensten” werden gehouden. Deze verklaring kan niet juist zijn. De naam “Tempel” blijkt namelijk al voor te komen in documenten uit 1570 of nog vroeger. Het moet dus, voor er van schuilkerken sprake was, al een gevestigde naam zijn geweest. De verklaring van de naam moet gezocht worden in een situatie ruim voor dat tijdstip. De verleiding wordt dan groot te denken aan een relatie met de Tempelorde. Was de boerderij in de dertiende eeuw een door de Tempelorde in stand gehouden steunpunt ten dienste van reizenden langs de IJsselroute?

Zoals bekend, de Tempelridders waren toegewijde vereerders van hun “Hemelse Vrouwe”. Het aantreffen van een Mariadevotie van zo oude datum op deze plaats, is nog geen bewijs. Maar dat hier in een ver verleden een of andere relatie met de Tempelorde heeft bestaan, is een mogelijkheid, die ernstig in overweging kan worden genomen.

Samenvattend: de Tempel in Averlo is een zeer oude, respectabele boerenhoeve. Als “Ten Tempel ' wordt ze reeds in de veertiende eeuw vermeld. Naast de naam, de ouderdom en de ligging is de van ouds bestaande devotie tot Maria mogelijk een aanwijzing, die pleit voor een relatie met de Tempelorde.

Literatuur

 Meertensinstituut: Databank: Bedevaartplaatsen in Nederland.:       http://www.meertens.knaw.nl/bedevaart/bol/zoekresultaat/averlo

Schevichaven, H.D.J.. van:    De Nijmeegsche Landweer.  In B.en M. Gelre,  Deel XXII.  Arnhem, 1919.

.